Nghiên cứu tái định vị thuốc cho một dạng viêm màng não gây tử vong do nấm cho thấy Tamoxifen không có ích trong việc đẩy nhanh quá trình loại bỏ nhiễm nấm.
Kết quả của thử nghiệm lâm sàng được công bố trên eLife gần đây đã dập tắt hy vọng rằng Tamoxifen có thể tăng khả năng sống sót cho bệnh nhân mắc một dạng viêm màng não gây tử vong do nấm.
Nghiên cứu cho thấy việc thêm Tamoxifen vào phác đồ điều trị kháng nấm tiêu chuẩn không giúp đẩy nhanh quá trình loại bỏ nhiễm nấm khỏi dịch tủy sống của những người mắc viêm màng não. Có bằng chứng cho thấy nhiều bệnh nhân gặp rối loạn dẫn truyền trong tim khi dùng Tamoxifen, mặc dù cả hai nhóm nghiên cứu đều không có sự khác biệt về tỷ lệ tác dụng phụ nghiêm trọng.
Viêm màng não do Cryptococcus là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở những người nhiễm HIV, nhưng cũng ảnh hưởng đến những người không nhiễm HIV, dù họ có suy giảm miễn dịch hay không. Hầu hết các trường hợp nhiễm đều do một loại nấm có tên Cryptococcus neoformans (C. neoformans) và xảy ra ở những khu vực nhiệt đới, có thu nhập thấp. Phác đồ điều trị tiêu chuẩn vàng là kết hợp ba loại thuốc: ban đầu là Flucytosine và Amphotericin B, sau đó là Fluconazole. Tuy nhiên, ngay cả khi dùng phác đồ này, một phần ba bệnh nhân vẫn tử vong trong vòng 10 tuần sau chẩn đoán. Bên cạnh đó, Flucytosine gặp hạn chế lớn về tính sẵn có và chi phí, nghĩa là thuốc này hiếm khi được sử dụng ở những nơi có gánh nặng bệnh tật cao nhất.
“Tamoxifen thể hiện hoạt tính kháng nấm chống lại các loại nấm men khác nhau trong phòng thí nghiệm; chúng tôi cũng đã cho thấy rằng thuốc có thể hoạt động hiệp đồng với Amphotericin để kháng 2/3 số phân lập lâm sàng của chủng Cryptococcus trong kho lưu trữ của chúng tôi. Chúng ta hiểu rõ về Tamoxifen, thuốc không có bằng sáng chế, giá thì rẻ và phổ biến rộng rãi. Do đó, nó là ứng cử viên đầy hứa hẹn cho việc điều trị viêm màng não do Cryptococcus”, Bác sĩ Nguyễn Thị Thủy Ngân, đồng Tác giả thứ nhất và Bác sĩ lâm sàng tại Khoa Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Chợ Rẫy và Đơn vị Nghiên cứu Lâm sàng Đại học Oxford (OUCRU), Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam, cho biết.
“Chúng tôi đã thiết kế một thử nghiệm ngẫu nhiên để xác định xem việc sử dụng kết hợp các loại thuốc này có thể cải thiện tốc độ khỏi nhiễm nấm Cryptococcus hay không – ở cả bệnh nhân viêm màng não có HIV và bệnh nhân viêm màng não không có HIV”, Tiến sĩ Lê Thanh Hoàng Nhật, đồng Tác giả thứ nhất và Chuyên gia thống kê sinh học tại OUCRU, cho biết thêm.
Thử nghiệm có sự tham gia của 50 bệnh nhân – 40 người nhiễm HIV và 10 người không nhiễm. Trong số các bệnh nhân, 24 bệnh nhân được chỉ định phác đồ điều trị chống nấm tiêu chuẩn, gồm Amphotericin B và Fluconazole, cộng thêm Tamoxifen, và 26 người chỉ được chỉ định phác đồ điều trị chống nấm tiêu chuẩn. Nhóm nghiên cứu đã đo Hoạt động Diệt nấm Ban đầu (Early Fungicidal Activity – EFA) của cả hai nhóm – tức là đo xem lượng C. neoformans trong dịch tủy sống của bệnh nhân giảm nhanh như thế nào trong hai tuần sau điều trị.
Dựa trên các thí nghiệm trước đó của mình, nhóm đã hy vọng những bệnh nhân đã nhận Tamoxifen trong phác đồ điều trị chống nấm sẽ có EFA tốt hơn. Tuy nhiên, họ không phát hiện thấy sự khác biệt nào về EFA ở hai nhóm.
Điểm khác biệt duy nhất giữa hai nhóm điều trị là nhóm dùng Tamoxifen có tình trạng tăng độc tính trong tim. Các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm đã chỉ ra rằng cần sử dụng liều Tamoxifen cao gấp 5–10 lần so với liều được sử dụng thường xuyên trong điều trị ung thư vú để có tác dụng kháng nấm. Nhưng liều lượng Tamoxifen cao có thể gây hội chứng QT kéo dài cho tim – hội chứng QT kéo dài là một bất thường có thể gây ngừng tim. Trong nhóm dùng Tamoxifen của nghiên cứu này, có một trường hợp đột tử, mặc dù tình trạng tử vong diễn ra sau khoảng thời gian dùng Tamoxifen và không liên quan đến nhịp tim bất thường.
Giáo sư Jeremy Day, Tác giả cấp cao và Trưởng nhóm Nhóm Nghiên cứu Nhiễm trùng Thần kinh Trung ương và HIV của OUCRU, và Giáo sư về Bệnh truyền nhiễm tại Trung tâm Y học Nhiệt đới và Sức khỏe Toàn cầu, Đại học Oxford, Vương quốc Anh, kết luận: “Mặc dù có tác dụng chống Cryptococcus và có khả năng phối hợp với các thuốc khác, Tamoxifen không làm tăng tốc độ loại nấm men khỏi dịch tủy sống ở những người viêm màng não và khả năng cao là không mang lại lợi ích lâm sàng”.
“Kết quả của chúng tôi cho thấy tầm quan trọng của các thử nghiệm quy mô nhỏ như thế này trong việc đánh giá nhanh các loại thuốc có thể tái định vị/tái sử dụng và giúp tiết kiệm thời gian và chi phí cho những nghiên cứu lâm sàng lớn hơn mà có khả năng không thành công. Tuy nhiên, điều này có nghĩa là chúng ta vẫn cần nhanh chóng phát triển các loại thuốc đặc trị Cryptococcus mới, và cũng cần đảm bảo rằng người bệnh có thể tiếp cận các phương pháp điều trị hiện có với giá phải chăng”.
Để biết thêm thông tin, vui lòng liên hệ: Communications@oucru.org